het mobiele bibliotheeklab

BiblioLab: van transactie naar transformatie

Posted by on jan 27, 2013

BiblioLab: van transactie naar transformatie

De wereld verandert. Technologie maakt het vandaag de dag mogelijk dat iedereen kan ontwerpen en produceren. De hiervoor benodigde kennis, apparatuur en materialen zijn echter niet overal beschikbaar. De wereldwijde opkomst van FabLabs en makerspaces maakt gebruik van deze leemte. Bibliotheken kunnen, omdat zij belangrijke waarden als drempelloze toegang voor iedereen, sharing en openheid delen met FabLabs, uitstekend in deze tendens participeren, zij het niet dat het ontsluiten van kennis in bibliotheken van oudsher is gekoppeld aan boeken.

Begrippen als ontsluiting en toegang veranderen echter fundamenteel wanneer het sterk in opkomst zijnde technologieën betreffen zoals die in FabLabs en makerspaces worden aangeboden. Bij deze moderne technologie heeft kennisoverdracht in praktische zin namelijk de voorkeur: er wordt gemáákt. Of in de terminologie van Steven Levy in Hackers: Heroes of the Computer Revolution: er is sprake van een hands-on imperative (naast de andere hackerkernwaarden sharing, openness en collaboration). Je zult de treffende overeenkomsten met de uitgangspunten van het bibliotheekwerk ongetwijfeld herkennen. Hier ligt dus een kans, of beter gezegd een opdracht, voor bibliotheken om zich te profileren, maar dat vraagt wel om een andere kijk op- en invulling van het begrip bibliotheek.

Een andere bibliotheek
Het is bij het voornoemde van belang content en context van elkaar te onderscheiden. Bibliotheken hebben zich altijd gericht op aanbieden van boeken en andere media (content), maar beginnen nu stukje bij beetje ook het belang van de omgeving waarbinnen kennis geconsumeerd en gedeeld wordt (context) in te zien en te benutten. Een FabLab is een context waarbinnen het maken, verbeelden, spelen en experimenteren wordt bevorderd. Dit leidt tot nieuwe producten en projecten, maar ook tot nieuwe vormen van samenwerking. Vertaald naar de bibliotheek heb je het dan over een andere soort van dienstverlening. Waar het nu immers hoofdzakelijk draait om transactie (in- en uitlenen van boeken, vraag en antwoord) kan het straks draaien om transformatie:

De bibliotheek is een plek waar daadwerkelijk verandering optreedt in blikveld en gedachten, die kunnen leiden tot nieuwe verbindingen tussen mensen, materialen en ideeën.

De nieuwe bibliotheek (noem het een BiblioLab) kan mensen in staat stellen te leren omgaan met deze nieuwe ontwikkeling en laten inzien wat de mogelijkheden ervan zijn, uiteindelijk leidend tot concrete projecten en producten.

Locatie
Zoals gezegd hebben bibliotheken en Fablabs een reeks van overeenkomsten, maar één die daarbij nog niet genoemd werd is de gedeelde focus op de gemeenschap. Beide zijn (van oudsher) plekken waar mensen samenkomen, ideeën en gedachten uitwisselen en van elkaar leren. Waar de twee van elkaar verschillen is de mate van spreiding. Bibliotheken vind je, zij het helaas in afnemende mate, bijna overal. Fablabs hebben echter een veel groter spreidingsgebied nodig om efficiënt te kunnen functioneren. “Per 100.000 inwoners een Fablab”, aldus Neil Gershenfeld, MIT-professor en geestelijk vader van het initiatief. Dat betekent dat Fablabs en makerspaces vooral in stedelijke omgevingen opkomen en veel minder in rurale gebieden. Bibliotheken moeten zichzelf daarom altijd de vraag stellen of ze in binnen hun (in)directe netwerk voldoende geïnteresseerden hebben om een FabLab/makerspace ín de bibliotheek te kunnen verantwoorden. De flexibiliteit die een mobiel lab biedt is hiervoor wellicht de oplossing: de gebruiker wordt opgezocht in plaats van te verwachten dat hij/zij de moeite neemt naar een (ver afgelegen) bibliotheek te komen. Het gewenste resultaat, ongeacht of er wordt gekozen voor een vaste of een mobiele oplossing, is een sociale hub waarbinnen betekenisvolle verbindingen gelegd worden. Buurtbewoners krijgen bijvoorbeeld de kans een project (al dan niet in samenwerking met de school) uit te voeren.

Voor bibliotheken betekent het dat er er een nieuw publiek bereikt wordt, omdat zij wordt aangesproken door het nieuwe aanbod. Hierbij ligt het voor de hand te denken aan het onderwijs. Het biedt tevens kansen voor het aangaan van nieuwe samenwerkingsverbanden en connecties die via de traditionele bibliotheekdienstverlening niet zouden ontstaan. Het publiek dat afkomt op voorleessessies of leesclubs is nu eenmaal anders van samenstelling (zonder af te doen aan de waarde ervan) dan mensen met een ontwerpidee of een sterke interesse in nieuwe technologie.

Samenwerking
De grootste valkuil voor een succesvol FabLab is een gebrek aan deskundigheid en afzet van aanbod. Daarom is het  noodzakelijk samenwerkingsverbanden aan te gaan. Het ligt voor de hand hierbij een rol toe te dichten aan lokale hackergemeenschappen (wiens succes nu al aantoont dat het fenomeen zeker levensvatbaar is). Daarnaast ligt samenwerking met het middelbaar en hoger onderwijs voor de hand. Studenten van deze opleidingen kunnen ingezet worden om lesprogramma’s uit te voeren of om stageopdrachten in te vervullen. En last but not least biedt het mogelijkheden contacten met het bedrijfsleven en zzp-ers aan te halen. Een bezoek aan de nieuwe bibliotheek als vorm van teambuilding kon zo wel wel een heel letterlijke betekenis krijgen. De wereld is veranderd en wij straks ook. Als we maar durven.

Submit a Comment

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.